Sart Sinagogu Sardes Salihli

 Hep şaşırmışımdır;parayı bu kadar seven bir milletin ilk parayı icat etmemesine.Sart antik kentine uğrayınca bu şaşkınlığım son buldu.Şimdiye kadar Salihli ilçesin de bulunan Sart antik kentini;Lidyalıların parayı ilk bastıkları yer olarak biliyordum.Ancak ziyaretim sırasın da dünyanın üçüncü  havrasının burada olduğunu öğrendim. Bir yerde para olur da yahudi olmaz mı? Elbette olur.

 Manisa Salihli İlçesinden İzmir istikametine doğru 8  km gittiğinizde Lidyalılaın başkenti olan Sart kentiyle karşılaşırsınız.Kuruluşu MÖ 1300 yıllara kadar dayanır.Şehrin tamamını gezmem zaman kısıtlılığından dolayı  mümkün olmadı.MÖ 200 yıllarında yapılmış havra ve havra kenarında ki Roma Caddesi üzerinde bulunan dükkanları gezebildim.Havranın muhteşem işçiliği ve yaptığım araştırmalar sonunda öğrendiğim dünyanın 3. havrası olması benim ilgimi daha da artırdı.Bu havra yahudilerin Kudüs'teki Ağlama duvarı ve Babil'deki kerpiç tapınaktan sonra yapılmış üçüncü ibadet yeri.İspanya 'dan buraya göç eden 10.000 civarın da yahudi                                    Sefarad Sinagogu denilen bu havrayı inşa etmişler.1922 yılın da yunanlıların buraları yakıp yıkmasıyla yahudi nüfusu tamamen yurt dışına göç etmişler.                                                                                                                               

Havra 3 bölümden oluşuyor.Burası orta havuzlu bölüm. Havuza  genç kızlar evlenmeden önce yedi defa girip çıkarak  tüm günahlarından arındıklarına inanıyorlarmış.

 Salihli  bugün hala kiremit ve tuğla fabrikalarıyla ünlüdür.MÖ 200 yıllarından kalma bu havrada da kiremit ve tuğlaları görüyorsunuz.

Roma caddesi 

 Roma caddesi bugün ki İstiklal caddesi, Bağdat caddesi gibi dükkanların olduğu bir cadde.Cadde üzerin de her türlü dükkanı bulmak mümkün.Dükkanların her birin de su ve kanalizasyon sistemi mevcut.

Lidyalıların merkezi ve altın paranın  ilk basıldığı yer olan Sart zamanın ticaretinin de en yoğun yaşandığı şehirmiş.Gediz nehri alüvyonlu sularıyla Gediz ovasını ,altınla da insanları zengin etmiş.Karun kadar zengin deyimi de bu bölgenin altın bakımından zengin olmasın dan gelmiş.Uşak Müze'sin de sergilenen   Karun hazineleri Salihli' de  de bulunan Bintepe Tümülüslerinin benzeri tümülüslerden çıkarılmıştır.